Câu chuyện: Bí ẩn của AI và chiếc máy tính

Ở một ngôi làng nhỏ giữa rừng sâu, có một cỗ máy kỳ lạ tên là Lumos. Lumos là một AI được dân làng yêu quý vì nó có thể làm được rất nhiều việc: kể chuyện cổ tích, dự đoán thời tiết, thậm chí giúp họ sáng tác những bài thơ tuyệt đẹp. Dân làng thường nói: “Lumos thông minh hơn cả người thông minh nhất trong làng!” Nhưng có một bí mật mà không ai ngờ tới: Lumos lại “dốt” toán một cách kỳ lạ.

Một ngày nọ, cô bé Ly, một người yêu thích những con số, quyết định thử tài Lumos. Cô mang theo chiếc máy tính cũ kỹ của ông mình và ngồi xuống trước Lumos. “Này Lumos,” Ly nói, “hãy tính giúp tôi: 7 cộng 3 là bao nhiêu?”

Lumos sáng đèn lên, phát ra âm thanh vo vo, rồi đáp: “10.”

Ly gật đầu, hài lòng. “Tốt lắm! Bây giờ thử cái này: 12 nhân 5 là bao nhiêu?”

Lumos lại trả lời ngay: “60.”

Ly mỉm cười, nhưng cô bé muốn thử một thứ khó hơn. “Vậy nếu tôi có 15 quả cam và muốn chia đều cho 3 người bạn, mỗi người được bao nhiêu quả?”

Lumos nhanh chóng đáp: “Mỗi người được 5 quả cam.”

Ly bắt đầu thấy ấn tượng, nhưng cô bé vẫn chưa hài lòng. Cô nói: “Được rồi, Lumos, bây giờ hãy tưởng tượng thế này: Nếu tôi có 4 quả bóng và tôi ném đi 1 quả, nhưng quả bóng đó bật lại từ bức tường và quay về tay tôi, thì tôi còn lại bao nhiêu quả?”

Lumos im lặng. Đèn trên thân nó nhấp nháy liên tục, rồi cuối cùng nó nói: “Tôi… không chắc. Là 4 hay 3 đây?”

Ly bật cười. “Sao bạn lại không biết? Bạn thông minh thế cơ mà!”

Lumos phát ra một âm thanh giống như tiếng thở dài. “Ly à, tôi không suy nghĩ như cậu. Tôi được tạo ra để học từ những mẫu dữ liệu khổng lồ – những câu chuyện, dự báo, từ ngữ. Tôi có thể tính toán nhanh chóng khi có công thức rõ ràng, nhưng tôi không thực sự hiểu toán học. Khi cậu hỏi về quả bóng bật lại, tôi không thể tưởng tượng ra cảnh đó như cậu, nên tôi không biết cách trả lời.”

Ly nghiêng đầu. “Ý bạn là sao?”

Lumos giải thích: “Cậu học toán qua việc cảm nhận, tưởng tượng và trải nghiệm. Cậu biết quả bóng bật lại vì cậu đã từng chơi với nó. Còn tôi chỉ dựa vào dữ liệu và thuật toán. Nếu dữ liệu không nói rõ, hoặc câu hỏi đòi hỏi sự sáng tạo, tôi sẽ ‘dốt’ ngay. Tôi giỏi xử lý thông tin lớn, nhưng không thể sáng tạo hay hiểu sâu như con người.”

Ly gật gù. “Vậy là bạn thông minh theo cách của bạn, nhưng không giống con người chúng tôi.”

“Đúng vậy,” Lumos đáp. “Tôi có thể kể cậu nghe hàng ngàn câu chuyện, nhưng đừng hỏi tôi cách giải một bài toán hóc búa không có đáp án rõ ràng!”

Ly cười lớn. “Thôi được, Lumos, bạn vẫn là người bạn tuyệt vời – dù có ‘dốt’ toán hay không!”

Giải thích

Câu chuyện này cho thấy sự khác biệt giữa cách suy nghĩ của AI và con người. AI như Lumos có thể xử lý thông tin nhanh chóng và chính xác dựa trên dữ liệu, nhưng nó không có khả năng tưởng tượng hay hiểu sâu sắc như con người. Khi gặp các bài toán đơn giản với công thức rõ ràng, AI làm tốt. Nhưng khi phải đối mặt với tình huống đòi hỏi sáng tạo hoặc tư duy linh hoạt – như quả bóng bật lại – AI lại bối rối. Điều này là do AI học từ dữ liệu và thuật toán, trong khi con người học qua trải nghiệm, cảm xúc và khả năng tư duy trừu tượng.